ڕوانگە - پەروەردە چەمکێکی گرنگە و کاریگەری لەسەر کۆمەڵگا هەیە و ماناو مەغزای قووڵ و فراوانی لە خستنە سەر ڕێی هەموو پنت و بوارەکانی ژیان هەیە چەندین پێناسەی بۆ کراوە ، لەسادەترین پێناسەیدا بریتییە لە ( ڕاهێنان و مەشق و پیشاندان و خستنە سەر ڕێڕەوی ڕاستەڕێی ژیاریی جێگیر و هەڵسوکەوتی دروست و پەسەند ،جێگیرکردنی ئاکاری مرۆڤایەتی ڕێپێدراو لە گوفتار و هەستەکردن بە لێپرسراوێتی بەرامبەر بە مرۆڤ و ژینگە و ... هتد .
کاتی ئەوەیە پرۆسەی بێدەنگیی و بێدەنگکردن ڕابگەیەنین ...
بەشێک لە تاکی کورد و کۆمێنتی ناشیرین سەرزەنشت ،جنێوو ، تانەوتەشەر ، سووکایەتی ،ڕەخنەی بێجێ ، ...هتد وەک پیشە و کاری ڕۆژانە دەبینن .
هەموو میللەتێکی سەر ڕووی زەوی لە دروستبوونی (شار) ەوە بەمانا شارستانیەکەی لەخێزانەوە دەستپێدەکات و بە سیستم و ڕێڕەوێکی پەروەردەیی ڕاست و دروست یان ناڕاست و نادروستدا تێپەڕیوە و تێپەڕئەبێت .
ئێمە لێرەدا باس لە پەروەردە دروستەکە ناکەین چونکە لەگەڵ ناونیشانی بابەتەکەیا یەکناگرێتەوە .بۆیە پێویستە باس لە پەروەردە ناڕاست و نادروستەکە بکەین . چۆن بتوانین ئەو حاڵەتە کە بووەتە دیاردە ( بەداخەوە ) بگۆڕین و ڕێگریی لێبکەین نەبێتە کلتور و دواتر چارەسەرکردنی سەخت و دژواربێت.
پێغەمبەری ئازیز درودی خوای لێبێت دەفەرموێت :
(فليقول خيرا أو ليصمت )
واتا ( باش و چاک بڵێ ، یان بێدەنگبە )
بێدەنگی وەک ڕێگایەکی پەیوەندیکردن
بێدەنگی تەنھا نابێتە مانای نەبوونی دەنگ؛ دەکرێت وەک ئامرازێکی کاریگەر بەکاربھێنرێت بۆ گەیاندنی هەست، بیرۆکە، یان ڕەفتار. بۆ نموونە:
لە هەموو کلتورێکدا، بێدەنگی لە کاتی گوێگرتندا نیشانەی ڕێزگرتنە. بێدەنگی دەکرێت نیشانەی ناکۆکی یان ناڕەزایی بێت بەبێ ئەوەی وشە بەکاربھێنرێت.
بێدەنگی و کۆمەڵگا
زۆرجار کۆمەڵگا بەھۆی ڕێسا و عورفەکانی خۆیەوە، ئەندامەکانی دەگرێتەوە تا دەربارەی بابەتێکی دیاریکراو کە زانیاریان لەسەری نییە یان ڕاستی و دروستیەکەی نازانن بێدەنگ بن بۆ ئەوەی تووشی ناڕاستگۆیی و بێویژدانی و بێئینسافی نەبن و دواتر ویژدانیان ئازاریان نەدات ، بێگوومان ئەوەی سەرەوە بۆ تاکێکی پەروەردە دروست و تێگەیشتوو ... بێدەنگی دەکرێت ببێتە ھۆی بەربەست لە بڵاوکردنەوەی ناڕاستییەکان یان چارەسەری کێشەکان ئاسانتر بکات بە جۆرێک لەجۆرەکان .
یان دەکرێت وەک چارەسەرێکی دەروونی تێڕامان و ئارامی کاریگەریی هەبێت دەکرێت ڕێگایەک بێت بۆ دابەزین و تێڕامان لە ژیانی کۆمەڵایەتیی پڕ لە دەنگ و ژاوەژاو .
ئێمە پێویستە ،
بێدەنگی وەک ڕێگایەکی بەرگریی و ڕێگیرییکردن لە
ناڕەزاییەتی وەک «بێدەنگییەکی ڕەش( کە گوزارشتێکی مەجازییە . بێدەنگییەکی ترسناکە کە ناواخنە بە هەست و سۆز و دڵەڕاوکێ و ڕق و حەسرەت ...هتد ) هەڵبژێرین .
ھەندێک جار بێدەنگی بەکاردێت بۆ ئاگادارکردنەوەی کۆمەڵگا لەبارەی کێشەکان، نمونە بۆ یادی قوربانییەکان
بێدەنگی لە تەکنۆلۆژیای مۆدێرن
لە سەردەمی تەکنۆلۆژیادا، دەکرێت مانای جیاوازی ھەبێت:
کاتێک خەڵک بە ئەنقەست بێدەنگ دەبن لە میدیاکان و تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان بۆ پاراستنی تەندروستی دەروونیە. ئێمە پێویستمان بە سایلێنتکردنی دەنگە پڕ لە جنێوو و تەشییر و سووکایەتی و بێڕێزیی و درۆ و بوهتانەکانە ، بێدەنگکردنی ئەو پاڵەوانە فەیکانەی کە بە ڕاست و چەپدا هەرچی بەدەمیاندا بێت نایگێڕنەوە لە سۆشیاڵ میدیادا بەربوونەتە گیانی خەڵکی ،تەنها بەئامانجی دەرکەوتن و ناودیاربوون .
گرنگی بێدەنگی کۆمەڵایەتی لەوەدابێت کە دەکرێت وەک ئامرازێک بۆ پەیوەندی، ڕەخنە، پاراستنی تەندروستی، یان تەنانەت بەرگری بەکاربھێنرێت، بەڵام پێویستە لەگەڵ ئاگاداریی و ڕەچاوی کەلتور و سیاقەکەی خۆی بێت.
دەکرێت لەڕێی
خێزان و وەزارەتی پەروەردە لە ڕێی قوتابخانە و خوێندنگاکان و دانانی پرۆگرامی تایبەت و توێژەرانی کۆمەڵایەتیی و مامۆستایانی بەڕێز بەگشتی و وەزارەتی ڕۆشنبیری لەڕیی میدیا و دەزگاکانی ڕاگەیاندن بە هەموو بەش و جۆرەکانییەوە و وەزارەتی ئەوقاف لە ڕێی مامۆستایانی ئایینی بەڕێز
دەستەبژێران( نخبة )ی بەڕێز و دیوەخان و پیاو ماقوڵان و خاوەن کاریگەریە کۆمەڵایەتییەکان و سەنتەری گەشەپێدان و ڕێکخراوەکانی کۆمەڵگای مەدەنیی .
هەر تاکێکی پەروەردەی نادروست ئەوانەی سەرەوە نەیتوانی بێدەنگی بکات تەنها (بێدەنگی ) بکات پێویستە
وەزارەتی ناوخۆ و دادگاکان و داواکاری گشتی .و دانانی یاسای تایبەت لەپەرلەمانی کوردستان لەوێنەی یاسای توندوتیژی خێزانی و سزای زۆر قورس و دادگای تایبەت بەو بابەتە .